Folacyna to witamina z grupy B w naturze znajdująca się w pokarmie, głównie w liściastych warzywach. Folacyna bierze udział w syntezie i metylowaniu DNA, czyli w zasadzie aktywuje i dezaktywuje geny. Spełnia kluczowe role zarówno w rozwoju płodu i regeneracji tkanki nerwowej jak i w powstawaniu i rozwoju nowotworów.
Kwas foliowy to syntetyczna postać folacyny dodawana do produktów spożywczych i składnik suplementów witaminowych. W Stanach Zjednoczonych dodawany jest do najbardziej przetworzonych produktów zbożowych takich jak chleb, ryż i makaron, a w Kanadzie próbowano zastąpić nim składniki odżywcze tracone w procesie przetwórstwa pełnych ziaren. Typowa dieta wzbogacona o suplementy witaminowe może więc zawierać znaczne ilości syntetycznego kwasu foliowego. Nadmiar naturalnej folacyny nie jest problemem. Przyjmuje się ją wraz z innymi mikroskładnikami, a organizm sam reguluje jej absorpcję. Kwas foliowy nie znajduje się w naturalnych produktach.
Wykorzystanie folacyny w profilaktyce Wad Cewy Nerwowej cieszyło się znacznym zainteresowaniem. Niestety, wiedza ta i zainteresowanie społeczeństwa nie spowodowało, że rząd Stanów Zjednoczonych rozpoczął wśród kobiet w ciąży promowanie spożywania naturalnej folacyny pochodzącej z warzyw. Mając na uwadze jak bardzo Standardowa Amerykańska Dieta (SAD) jest uboga w składniki odżywcze zarówno rząd jak i lekarze zachęcają kobiety do suplementacji kwasem foliowym. Działanie to pogłębia istniejący problem spożywania niewystarczającej ilości warzyw.
Ponadto, problem stanowi fakt, że kwas foliowy jest chemicznie odmienny od spożywczej folacyny, co w rezultacie powoduje różnice we wchłanianiu tych dwóch substancji w ścianach jelit. Niektóre odmiany kwasu foliowego są chemicznie modyfikowane (rozkładane?) tak, by bardziej przypominać naturalną folacynę, ale ściany jelit mają ograniczoną zdolność takiej modyfikacji, co w rezultacie powoduje, że część kwasu foliowego zostaje wchłonięta w niezmodyfikowanej formie. Naukowcy nie znają jeszcze znaczenia implikacji krążenia w organizmie syntetycznego kwasu foliowego. Wielu Amerykanów przez stosowanie suplementów multiwitaminowych oraz spożywanie chemicznie wzbogaconej żywności przyswaja ogromną ilość kwasu foliowego, i co za tym idzie w ich krwiobiegu może znajdować się niezmodyfikowana syntetyczna folacyna. W rezultacie wzrosnąć może ryzyko zachorowania na nowotwory.
Liściaste warzywa są bogate w folacynę. Nie potrzebujemy syntetycznego suplementowania, by przyjmować jej zalecaną dawkę. Poniżej lista przykładowych, bogatych w folacynę produktów (jako punkt odniesienia przyjmujemy RDA (Zalecane Dzienne Spożycie) obowiązujące w Stanach i określone na poziomie 400µg):
- Soja warzywna (1 kubek) – 482 µg
- Brokuły (2 kubki) – 337 µg
- Szparagi (1 kubek) – 268 µg
- Sałata rzymska (3 kubki) – 192 µg
- Brukselka (2 kubki) – 187 µg
- Szpinak (3 kubki) – 175 µg
Niedawne badania zwróciły niepokojące wyniki. Wynika z nich, że może istnieć związek pomiędzy przyjmowaniem kwasu foliowego a rakiem piersi, prostaty i jelit:
- Kobiety stosujące się do zaleceń przyjmowania kwasu foliowego podczas ciąży badane przez kolejne 30 lat chorowały ponad dwukrotnie częściej na raka piersi
- Inne badania trwające 10 lat wykazały, że u kobiet przyjmujących środki multiwitaminowe zawierające kwas foliowy ryzyko zachorowania na raka piersi wzrosło o 20-30%
- Przyjmowanie w czasie ciąży kwasu foliowego zostało skorelowane z występowaniem dziecięcej astmy, noworodkowych infekcji górnych dróg oddechowych i wrodzonych wad serca
- U mężczyzn przyjmujących kwas foliowy dłużej niż 3 lata zaobserwowano zwiększenie o 35% ryzyko zachorowania na raka jelit. Świadczyła o tym metaanaliza kilkunastu prób losowych
- 10-letnie badania wykazały, iż przyjmowanie kwasu foliowego ponad dwukrotnie zwiększyło ryzyko zachorowani na raka prostaty w porównaniu z placebo
- W dwóch próbach porównujących kwas foliowy i placebo wystąpienie nowotworu i śmiertelność całkowita wzrosła w grupie przyjmującej kwas foliowy. Badania przeprowadzano 9 lat
Dla porównania, folacyna naturalna kojarzona jest z efektami zmniejszającymi ryzyko zachorowania:
- Kobiety spożywające mniej folacyny są bardziej zagrożone zachorowaniem na raka piersi
- Ilość spożywanej folacyny jest kojarzona z ryzykiem zachorowania na raka prostaty. Im mniejsza ilość spożywanej folacyny tym większe ryzyko zachorowania
- Dzieci kobiet, które spożywały więcej folacyny mają zmniejszone ryzyko zachorowania na ADHD
Spożywanie właściwej ilości folacyny może hamować rozwój guzów nowotworowych wspomagając proces regeneracji DNA, ale syntetyczny kwas foliowy może wspomagać rozwój guzów i przyspieszać kancerogenezę. Znając wyniki badań nie zalecam kobietom w ciąży stosowania jakichkolwiek suplementów zawierających kwas foliowy. Sugeruję wykonanie badania krwi pod kątem poziomu folacyny przed planową ciążą oraz dietę bogatą w folacynę, a opartą na warzywach. Odpowiednia dieta to najlepszy sposób, by uchronić się przed zachorowaniem na raka, choroby serca i inne schorzenia.