Abstract: The common feature of all addiction groups on the physical level seem to be depression of the dopamine system of reward. This way both the purely chemical (narcotics, alcohol, nicotine, drugs and other psychoactive substances) and the non-chemical (addiction to eating, working, sex, gambling, etc.) addictions find common denominator, which corresponds perfectly with the point of view proposed by homeopathy and creates the possibility of a new approach to the problem of addictions.
Streszczenie: Na płaszczyźnie fizycznej wspólną cechą wszystkich zespołów uzależnień zdaje się być depresja dopaminowego układu nagrody. W ten sposób zarówno uzależnienia czysto chemiczne (od narkotyków, alkoholu, nikotyny, leków i innych substancji psychoaktywnych) jak i niechemiczne (uzależnienie od jedzenia, pracy, seksu, hazardu itp.) znajdują wspólny mianownik, co doskonal koresponduje z proponowanym przez homeopatię punktem widzenia i stwarza możliwość nowego podejścia terapeutycznego do problemu uzależnień.
Uzależnienie (wg Edwardsa i Arifa) – to zespół socjo-, psycho-, biologiczny, manifestujący się zmianami zachowania, w którym użycie środka psychoaktywnego uzyskuje pierwszeństwo przed innymi zachowaniami, jakie miały przedtem wartość dla danej osoby. Inaczej mówiąc poszukiwanie „narkotyku” staje się głównym motywem życia osoby uzależnionej. „Narkotykiem” tym może być zakazana heroina, legalny alkohol, nikotyna, jak również każdy inny czynnik powodujący przyjemność i poszukiwany przez osobę w sposób patologiczny (jedzenie
w bulimii, zachowania agresywne w pewnych podkulturach, np. wśród szalikowców, zachowania hazardowe u grających w gry losowe, zachowania ryzykowne wśród wspinaczy itp.). „…O ile dawniej
w rozwoju uzależnienia przypisywano wielkie znaczenie powstawaniu tolerancji i zespołu abstynencyjnego, o tyle obecnie uważa się, że zasadniczą rolę odgrywa uzależnienie psychiczne, występujące równie silnie w przypadku narkotyków, których odstawienie powoduje silne objawy abstynencji (heroina, alkohol), jak i takich, które fizycznego zespołu abstynencyjnego nie wywołują, chociaż ich odstawienie powoduje również silny stan dysforii…” (J. Vetulani)
Wspólną cechą wszystkich zespołów zależności jest więc zależność psychiczna. Na jej rozwój wpływają czynniki biologiczne (w tym genetyczne, konstytucja), społeczne, kulturowe, psychologiczne (zaburzona socjalizacja, słabe mechanizmy adaptacyjne, wysoki poziom lęku) oraz dostępność środka uzależniającego. Zależność psychiczna jest podstawowym czynnikiem prowadzącym do nawrotów.
Lawinowy rozwój choroby uzależnieniowej, z jakim mamy do czynienia w społeczeństwach o wysokiej cywilizacji, zmusił świat nauki do intensyfikacji badań tego problemu. Dzięki temu wiedza na temat mechanizmów, za pomocą których cierpienia ducha wyrażają się w ciele, znacznie wzrosła.
Na podstawie badań neurobiologicznych stwierdzono, że przyczyną występującej w okresie odstawienia dysforii jest depresja dopaminowego układu nagrody. Z drugiej strony wiemy, że po każdym łyku wódki, zaciągnięciu się dymem z papierosa lub „skręta”, wstrzyknięciu heroiny czy wdechu kokainy miliardy potężnie działających drobin chemicznych
o różnej strukturze, ale posiadających jako wspólną cechę działanie uzależniające, wyzwalają kaskadę chemicznych i elektrycznych reakcji łańcuchowych, w efekcie których wzrasta w mózgu poziom dopaminy.
„Dopamina jest neuroprzekaźnikiem. Jej poziom zwiększa się po pocałunku, zjedzeniu smakołyku, podobnie jak po zażyciu substancji uzależniającej. Wywołuje przyjemność i podniecenie. Wydaje się, że możemy ją uważać za główną drobinę procesów uzależnienia.” (T.L. Chruściel)
Tak więc czynniki genetyczne warunkujące zwiększoną podatność na choroby uzależnieniowe mogłyby być związane z genami odpowiedzialnymi za biogenezę, metabolizm i transport dopaminy. Tzw. gen poszukiwania nowości koduje receptor dopaminowy D4. W przypadku zaburzeń jego sekwencji obserwuje się szybszą reakcję na dopaminę
i mniej zahamowań w zachowaniu. Niskie poziomy dopaminy związane ze szczególną wersją genu D2, mogą powodować różne nieprawidłowe zachowania: ciężki alkoholizm, hazard, niekontrolowane objadanie się.
Zdaniem farmakologów, odkrycia te stwarzają nowe możliwości leczenia choroby uzależnieniowej. Przy czym, idealnym lekiem byłby środek umożliwiający pacjentowi osiągnięcie stanu trwałej dobrowolnej abstynencji, inaczej mówiąc – po jego zażyciu osobnik uzależniony nie powinien już nigdy odczuwać pociągu do narkotyku. (Cel w praktyce osiągany rzadko.)
I tak uwzględnia się praktycznie lub teoretycznie następujące możliwości:
1. Leki działające na receptor dopaminowy.
2. Blokery kanałów wapnia.
3. Leki hamujące układ GABA-ergiczny.
4. Terapie substytucyjne (polegające na zastępowaniu bardziej szkodliwych substancji uzależniających – mniej szkodliwymi np. stosowanie nikotyny w kataplazmach).
5. Leki działające obwodowo (szczepionki, enzymy – uniemożliwiające transport substancji uzależniającej do mózgu; do tej samej grupy można zaliczyć leczenie otyłości za pomocą zespoleń omijających i innych metod chirurgicznych).
6. Wielkie nadzieje pokłada się też w inżynierii genetycznej, ale jak pisze prof. Jerzy Vetuliani w artykule „Perspektywy farmakoterapii narkomanii”: „Oczywiście, nie możemy mieć stuprocentowej pewności sukcesu. Pod koniec XX wieku już się wydawało, że opanowaliśmy plagę chorób zakaźnych, takich jak ospa, cholera czy klasyczne choroby weneryczne, kiedy niespodziewanie stanęliśmy bezradni przed atakiem nowych wirusów, takich jak HIV czy Ebola, a na dodatek zaczęło nam zagrażać zakażenie całkiem nowym typem czynnika infekcyjnego – prionami…”
Istotnie, trudno przewidzieć w jaki nowy sposób cierpiąca dusza wyrazi swój ból jeśli „zamkniemy jej usta” (czyt. zablokujemy możliwość… obniżenia poziomu dopaminy)!
Lek. med. Anna Sosnowska
Konsultacja: prof. dr hab. Elżbieta Malarczyk
Bibliografia:
Prof. zw. dr med. Tadeusz L. Chruściel „Terminologia narkomanii” Służba Zdrowia nr 84-87, str. 9-11
Dr n. med. Karina Chmielowska, Lek. med. Helena Baran-Furga „Leczenie osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych”, Służba Zdrowia nr 84-87, str. 21-23
Dr n. med. Marek Beniowski „Programy leczenia substancyjnego a filozofia redukcji szkód” Służba Zdrowia nr 84-87, str. 29-30
Prof. dr hab. Jerzy Vetulani „Perspektywy farmakoterapii narkomanii” Służba Zdrowia nr 84-87, str. 31-37