BULIMIA NERVOSA
Mianem tym określa się szereg następujących po sobie epizodów niekontrolowanego objadania się połączonych z następującymi zachowaniami kompensującymi (prowokowanie wymiotów, stosowanie lewatywy itp.), a rozdzielonych okresami stosowania mniej lub bardziej rygorystycznej diety.
Typowa bulimiczka to kobieta młoda, zwykle szczupła lub nieznacznie zaokrąglona, zadbana. Sprawia wrażenie pewnej siebie, jest ambitna i przebojowa. „Za tymi pozorami skrywa się jednak człowiek głęboko wątpiący, niezdolny do akceptacji ani siebie ani własnego ciała, usiłujący nieustannie przypodobać się rozmówcy w obawie przed bólem odrzucenia. Odczuwa boleśnie rozdźwięk pomiędzy pozorami a rzeczywistością i ma uczucie życia
w ciągłym kłamstwie. Niezdolna do dokonywania wyborów ani sprecyzowania kierunku, w którym podąża, bulimiczka jest skłonna do nagłych zmian planów życiowych. Zamyka się często w sytuacjach »tymczasowych«, które przeobrażają się w bezterminowe. Jej decyzje, zwykle nieprzemyślane i podjęte pod wpływem gwałtownego impulsu, najczęściej są zmieniane. Wobec innych jest zaborcza i spragniona aprobaty, lecz równocześnie lęka się nawiązania zbyt intymnych stosunków. Gdy zaburzenia osobowości się pogłębią, może ulegać okresowo odruchom spoza sfery odżywiania: popadać w kleptomanię, nimfomanię, narkomanię, ciągi alkoholowe, próby samobójcze i napady agresji…” (G. Apfeldorfer)
Typowy atak bulimiczny poprzedza okres narastającego i zwykle nieuzasadnionego okolicznościami zewnętrznymi napięcia. Następnie świadomość ulega ograniczeniu i czemuś w rodzaju dysocjacji;
z jednej strony chora jest w pełni świadoma tego, co się z nią dzieje, z drugiej – nie ma zupełnie kontroli nad przebiegiem zdarzenia.
Na początku przez chwilę walczy z sobą, co dodatkowo nasila napięcie, po czym wszelkie hamulce puszczają – „świadoma” część osobowości ma wprawdzie poczucie winy i wyrzuty sumienia, ale równocześnie ta druga część doznaje niesamowitej ulgi i odprężenia. Często chore mają wrażenie nierealności, jakby odgrywały jakąś rolę we śnie, będąc świadomymi, że jest to tylko sen. Podczas napadu bulimii, podobnie jak w czasie ciągu alkoholowego, obserwujemy samonapędzające się sprzężenie zwrotne dodatnie.
„ – Dlaczego pijesz?
– Bo się wstydzę!
– Czego się wstydzisz?
– Wstydzę się, że piję.”
(A. Saint Exupery „Mały Książę”)
Bulimik funkcjonuje zgodnie z zasadą „wszystko albo nic” i po najmniejszym nawet odstępstwie od diety „idzie na całość”. Podczas napadu pożera nieprawdopodobne ilości pożywienia, nierzadko nie zważając ani na walory zdrowotne i smakowe ani na świeżość bądź apetyczność „potraw”. Generalnie spożywane produkty należą zazwyczaj do kategorii „zakazanych” – na co dzień usuniętych z jadłospisu. „Doświadczone” bulimiczki starają się nie gromadzić w domu jedzenia, wiedząc, że zaskoczone przez atak mogą jeść rzeczy zamrożone, na wpół surowe, a nawet resztki z kosza na śmiecie.
Alkoholikowi w końcu urywa się film, bulimikowi – niestety nie. Po ataku przychodzi dotkliwa frustracja, na którą jedynym sposobem zdaje się być jak najszybsze opróżnienie żołądka przez sprowokowanie wymiotów. Do innych zachowań kompensacyjnych należą: stosowanie rygorystycznej diety, przyjmowanie środków odwadniających, przeczyszczających i „odchudzających”, stosowanie lewatyw oraz wyniszczających ćwiczeń fizycznych, picie alkoholu, przyjmowanie narkotyków itp. Każdy napad pogłębia przygnębienie i rozpacz, a na to najlepszym lekarstwem zdaje się być jedzenie. Pacjentka miota się więc beznadziejnie między depresją a obżarstwem,
a wszystko to – samotności i ukryciu za pozorami normalności i szczęścia.
Kryteria diagnostyczne bulimia nervosa
Klasyfikacja zaproponowana przez Amerykańskie
Towarzystwo Psychiatryczne (DSM IV 1994)
A. Powtarzające się epizody gwałtownego objadania się. Epizod objadania się charakteryzuje się:
– jedzeniem w krótkim czasie (np. w ciągu 2 godz.) ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ją było zjeść w tym czasie i w podobnych okolicznościach,- poczuciem braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu (na przykład odczucie, że nie może przestać jeść lub zapanować nad ilością i sposobem jedzenia).
B. Stosowanie nawracających nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała, takich jak:
– prowokowanie wymiotów; nadużywanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw i innych,
– poszczenie,
– intensywne ćwiczenia fizyczne.
C. Zarówno epizody objadania się, jak i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez trzy miesiące.
D. Samoocena wyznaczona głównie przez kształt
i wagę ciała.
E. Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa.
Wyodrębnione typy:
Typ „przeczyszczający” (purging type): w przebiegu epizodu bulimia nervosa dochodzi do regularnego prowokowania wymiotów lub używania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw.
Typ „nieprzeczyszczający” (nonpurging type):
w przebiegu epizodu bulimia nervosa dochodzi do stosowania takich nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych, jak poszczenie lub uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych, bez regularnego stosowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw.
Diagnoza różnicowa wymiotów występujących
w przebiegu bulimia nervosa
(wg Hertl, 1993; Nelson, 1994)
1. Choroby zakaźne.
2. Choroby układu nerwowego oraz stany podrażnienia układu nerwowego przebiegające z podwyższeniem ciśnienia śródczaszkowego.
3. Wady rozwojowe oraz inne niezakaźne choroby przewodu pokarmowego.
4. Choroby metaboliczne i zatrucia.
5. Inne niż bulimia nervosa uwarunkowane psychicznie przyczyny napadów żarłoczności i zachowań kompensacyjnych (wg DSM IV):
– anorexia nervosa,
– depresja endogenna,
– zaburzenia czynnościowe o charakterze nerwicowym,
– wymioty nawykowe
.